Taş Nedir ?

Taş, safra kesesinde, mesanede ve böbreklerde oluşabilen sert, katı bir kütledir. Bu tip taşlar faklı sebeplerle oluşur ve farklı yöntemlerle tedavi edilir.

İdrarınızdaki minerallerin ve asit tuzlarının kristalize olmasıyla böbrek taşları oluşur. Çoğu taşlar, siz idrarınızı yaparken vücudunuzu terk eder. Ancak, bazen taşlar üreter de takılıp kalır ve normal idrar akışını engelleyerek tıbbi belirtilere yol açar. Taşlar böbrekten üretere düşemeyecek kadar büyük de olabilir. Her iki durumda da taşların uzaklaştırılması için tedaviye ihtiyacınız olabilir.   

Böbrek ve Üreter Taşı Hakkında Bilgiler

 

 

 

 

 

 

 

Neler Böbrek Taşına Sebep Olur

Herhangi biri yaşamı boyunca böbrek taşı oluşturabilir. Vücudunuz idrar üretimi sırasında bir dengesizlik varsa taş oluşabilir. Taş oluşumu, ne kadar sıvı aldığınızla ve idrarınızda taş oluşumunu tetikleyen maddeler bulunup bulunmadığıyla bağlantılıdır.

Taş oluşumunun başka sebepleri de bulunmaktadır.

Bazı insanların taş oluşturma ihtimali daha fazladır. Aşağıdaki unsurları taşıyorsanız siz de yüksek risk grubundasınız:

• Aile geçmişinde taş hastalığı olması
• Bruşit, ürik asit veya ürat taşı
• Üriner sistemdeki enfeksiyon nedeniyle oluşan taş
• Taş oluşumuna yatkınlık oluşturan genetik bir durum
• Üreterlerde daralma
• Üreter ile böbreğin birleşme noktasında darlık

         Bazı ürolojik durumlar taş hastalığı riskini artırır:  

• Medüller sünger böbrek (doğumdan gelen bir kusur)
• Kist veya kalisiyel divertikül olarak adlandırılan durum
• Vezikoüreteral reflü (idrarın anormal bir şekilde üreter veya mesaneye geri akışı)
• Atnalı böbrek (doğumdan gelen bir kusur)
• Üreterlerinizden birinde üreterosel olarak adlandırılan şişlik
• Nefrokalsinozis (böbreklerdeki çok fazla kalsiyum bulunması)

Diğer bazı durumlar taş hastalığı ile ilişkilidir;

• Hiperparatiroidizm (paratiroid bezleriyle aşırı miktarda paratiroid hormonu üretimi)

• Gastointestinal hastalıklar (jejuno-ileal bypass, intestinal rezeksiyon, Crohn hastalığı, emilim bozukluğu durumları ve üriner akış sapması)
• Sarkoidozis (vücudunuzda çeşitli organlarınızda küçük hücre kümelerine sebep olan enflamasyon)

Böbrek ve Üreter Taşlarının Tedavisi Nasıldır?

Tedavi Seçiminde Etkili Olan Faktörler;

• Taşın özellikleri
• Tıbbi geçmişiniz
• Hastanenizde uygulanan tedavi yöntemi ve doktorunuzun tecrübesi
• Kendi kişisel tercihleriniz ve değerleriniz
• Belirtileriniz

 

Bütün taşlar tedavi gerektirmez. Eğer taşınız rahatsızlığa neden oluyorsa ve doğal yollarla idrardan düşmüyorsa tedaviye ihtiyacınız var demektir. Önceden mevcut tıbbi hastalıklarınız varsa da doktorunuz tedavi önerisinde bulunabilir.

Acil durumların tedavisi

Akut renal kolik

 

Renal kolik, taşın üreteri tıkaması sonucu oluşan ani ve ağrılı bir durumdur. Ağrıyı gidermek için mümkün olan en kısa zamanda aile hekiminize veya en yakın acil müdahale birimine başvurunuz.

Ağrı, genellikle tablet veya fitil formunda alınabilen NSAID’lerle (steroid olmayan anti-enflamatuar ilaçlar) dindirilir. Eğer bu ilk tedavi aşaması işe yaramazsa opioid isimli güçlü ağrı kesiciler kullanılabilir. Bu ilaçlar genellikle damar içine enjekte edilir. Opioid’lerin dezavantajı ise mide bulantısı yapabilecek olmalarıdır.

Nadir de olsa bazen ilaçlar işe yaramamaktadır. Böyle durumlarda doktorunuzun idrarı böbrekten süzmesi gerekebilir. Buna dekompresyon denir.

İki farklı dekompresyon yöntemi vardır:

• Üretranız üzerinden üreterinizin içine üreteral JJstenti yerleştirilmesiyle
• Ciltten böbreğe doğrudan perkütan nefrostomi tüpü konulması ile

Tıkanmış ve enfekte olmuş böbrek

Eğer renal kolikle birlikte ateşiniz de varsa veya olağan olmayan bir yorgunluk hissediyorsanız derhal en yakın bir üroloji kliniğine başvurmalısınız. Kan ve idrar testleri yapılarak böbrekte tıkanma ve enfeksiyon olup olmadığı kontrol edilir. Eğer böyle bir durum sözkonusuysa böbreğinizdeki basıncın düşürülmesi için derhal dekompresyona ihtiyacınız olacaktır.

Dekompresyonun ardından enfeksiyonu gidermek için antibiyotik alacaksınız. Taşınızı uzaklaştıracak tedavi ancak bu enfeksiyon giderildikten sonra yapılabilir.

Acil Olmayan Durumların Tedavisi

Sizi rahatsız etmeyen böbrek veya üreter taşınız varsa genellikle tedavi görmezsiniz. Doktorunuz durumunuzun daha kötüye gitmediğinden emin olmak için düzenli kontrol muayeneleri yapmak üzere size randevu verir. Taşınızın idrarla atılması muhtemelse doktorunuz, süreci kolaylaştırmak amacıyla birtakım ilaçları reçete edebilir. Buna konservatif tedavi denir.

Taşınız büyümeye devam ediyorsa, sık ve şiddetli ağrı yapıyorsa aktif tedavi görmeniz gerekir.

 

Konservatif Taş Tedavisi

Çoğu böbrek ve üreter taşı, işeme esnasında kendiliğinden vücudu terkeder.  Ancak taşın yerine ve boyutuna bağlı olarak atılması belirli bir zaman alacaktır. Taş hareket ettiği zaman renal kolik şeklinde ağrılarınız olabilir. Taşınız çok küçükse %95 ihtimalle 6 hafta içerisinde kendiliğinden atılabilir.

Aklınızda kalsın:

• Taş, mesaneye ne kadar yakınsa atılma şansı o kadar çoktur
• Taş ne kadar büyükse atılma şansı o kadar azdır.

Medikal Ekspulsif Terapi

 

Doktorunuz taşın hızlı atılmasını sağlamak ve hareket ederken ağrıyı sınırlamak amaçlı ilaçları (alfa-bloker veya nifedipin olarak isimlendirilir) reçete edebilir. Medikal Ekspulsif Terapi (MET) olarak adlandırılan bu işlem, en çok üreter taşlarında etkilidir.

Alfa blokerler, taşın atılması için üretilmiş ilaçlar değildir fakat taşın geçişine yardımcı olurlar. Eğer MET’i istiyorsanız, kullanacağınız ilaçların muhtemel yan etkilerini doktorunuz sizinle konuşacaktır. MET sırasında doktorunuza, kendisinin tavsiye edeceği sıklıkta düzenli olarak görünmeniz gerekir. Doktorunuzun taşın hareket edip etmediğini ve böbreklerinizin düzenli çalışıp çalışmadığını kontrol etmesi gerekir.

Eğer çok fazla ağrınız varsa, enfeksiyonunuz varsa veya böbrek fonksiyonlarınızda bozulma varsa MET, doğru bir tercih olmaz. Doktorunuz bu durumlarda diğer tedavi seçeneklerini önerecektir.

Taşın Çözülmesi

Eğer ürik asit taşınız varsa, taşınızı çözmek mümkün olabilmektedir. Bu da idrarınızın pH değerini artırarak asidik halden alkali hale getirerek yapılır. Bunun için genellikle alkalin sitrat veya sodyum bikarbonat gibi ağızdan kullanılan ilaçlar reçete edilir. 7.0-7.2 arasındaki pH-düzeyinde taş, boyut olarak küçülür ve sonunda tamamen çözülebilir. İdrar pH’ınızı evde basit bir ölçüm çubuğu kullanarak ölçebilirsiniz.

 

Aktif taş tedavisi

Böbrek ve üreter taşları, birtakım belirtilere yol açması halinde tedavi edilmelidir. Eğer herhangi bir tıbbi belirtiniz yoksa aşağıdaki durumlarda da tedavi uygulanabilir:

• Taş büyümeye devam ediyorsa,

Başka bir taş oluşturma riskiniz yüksekse (Böbrek ve Üreter Taşları için Metabolik Değerlendirme başlığına bakınız)

• Enfeksiyonunuz varsa,
• Taşınız çok büyükse,
• Aktif tedaviyi tercih ediyorsanız.

Doktorunuz aşağıdaki durumlarda üreterdeki taşın çıkarılmasını önerebilir:

• İdrar yolundan geçemeyecek kadar büyük görünüyorsa,

 

 

• İlaç tedavisi görmenize rağmen ağrılarınız devam ediyorsa,
• Böbrek fonksiyonlarınız durmuş veya bozulmuşsa.

Taşları aktif olarak uzaklaştırmanın 3 yolu vardır: şok dalga ile taş kırma (SWL), üreteroskopi (URS) ve perkütan nefrolitotomi (PNL). Her işlemin avantaj ve dezavantajları vardır. Burada önemli olan tıbbi belirtileriniz ve test sonuçlarınız hakkında doktorunuzla konuşup, size en uygun tedaviyi seçebilmektir.

 

Şok Dalgarı ile Taş Kırma

SWL, vücut dışından taşları kıran bir makine ile yapılır. Taş kırmak için odaklanmış şok dalgaları (kısa sinyalli yüksek enerjili ses dalgaları) deriden taşa iletilir. Taş, şok dalgalarının enerjisini emer ve küçük parçalara ayrılır.

Parçacıklar daha sonra idrar yoluyla atılır (Şekil 4).

SWL yöntemi, hastaların %90’ından fazlası için uygundur. Ancak yöntemin başarısı, taşın nitelikleri ve vücut yapısı gibi birkaç faktöre bağlıdır.

SWL nasıl uygulanır?

Vücudunuzun yan kısmı şok-dalga üretici cihaza doğru konumlanacak şekilde müdahale masasına uzanırsınız  Taşınızın tam konumu, ultrason veya röntgen ile saptanır.

İşlem sırasında şok dalgalarının küçük patlama sesine benzeyen sesini duyabileceksiniz. Doktorunuz işleme düşük yoğunluk seviyelerinden başlayacak ve yavaş yavaş dalgaların gücünü artıracaktır. Bu işlem için anesteziye gerek yoktur fakat işlem sırasında ağrı hissetmemeniz için ağrı kesici ilaçlar alacaksınız. SWL işlemi yaklaşık 45 dakika sürer.

Eğer taşınızın boyutu büyükse taşınızın tamamının kırılması için birkaç seans yaptırmanız gerekebilir.

Hangi durumlarda SWL önerilmez?

 

SWL,  fiziksel durumunuz veya taşın yapısı ile ilgili bazı durumlarda kontrendikasyon gösterir.

Aşağıdaki durumlarda SWL önerilmez:

• Gebelik
• Yüksek kanama riski
• Kontrol altında tutulmayan enfeksiyon
• Kontrolsüz yüksek tansiyon
• Taşa ulaşmayı zorlaştıran fiziki yapı
• Anevrizma
• Taşın alt kısmında veya mesanede, idrar yolllarında anatomik tıkanıklık
• Taşın çok sert olması (örneğin sistin taşı)
• Taşın boyutu ve yeri nedeniyle atılamaması

Tedavi sonrasında taşlardan tamamen arınmış mı olacağım?

Hayır. SWL taşlarınızı küçük parçalara ayırır. Bu parçacıklar, SWL’yi takip eden günlerde veya haftalarda kendiliğinden atılır. Taş parçacıklarını atmak için MET alabilirsiniz.

SWL öncesi nasıl hazırlık yapmalıyım?

Doktorunuz işleme nasıl hazırlık yapmanız gerektiğini detaylı bir şekilde anlatacaktır. Kanın pıhtılaşmasını önleyici bir ilaç kullanıyorsanız ilacı kesip kesmeyeceğinizi doktorunuza danışınız. İşlemden önceki 4 saat boyunca hiçbir şey yemeyiniz.

Ne kadar zaman sonra normal günlük faaliyetlerime

geri dönebilirim?

Genel olarak tedavinin hemen ardındangünlük yaşantınıza dönebilirsiniz. Ancak işlemin yapıldığı gün biraz dinlenmeye özen gösteriniz. Eğer ağrınızı kesmek veya kendinizi sakinleştirmek amacıyla ilaç kullandıysanız işlemi takip eden 24 saat içerisinde otomobil veya herhangi bir motorlu araç kullanmayınız.

Eğer hiçbir ağrınız yoksa taş parçacıklarının atılması için normalden fazla sıvı tüketmeniz çok önemlidir. Günde 2 litreden daha fazla sıvı tüketmeye çalışınız.

Eğer renal koliğiniz varsa ne kadar sıvı tüketmeniz gerektiğini doktorunuza danışınız. İşlemden sonraki 24 saat içerisinde alkol kullanmayınız. Taş analizi için gereken taş parçacıklarını alabilmek için idrarınızı süzmeniz gerekir.

 

Aşağıdaki durumlarda derhal hastaneye başvurunuz:

• Ateşiniz çıkarsa
• Böbreğinizde veya böğrünüzde ağrı hissederseniz
• İşlemden iki gün sonra idrarınızdan kan gelmeye devam ediyorsa

 

SWL’nin avantajları

• Düşük komplikasyon riski                  •      Anestezi  gerektirmemesi

SWL’nin dezavantajları

• Taşınız çıkarılmıyor. Bunun yerine sonraki günlerde veya haftalarda taş parçacıkları düşerek renal koliğe sebep olabilir.
• Büyük taşlarda birden çok seansa gereksinim duyulabilirsiniz.
•  

Üreteroskopi (URS)

URS, küçük çaplı bir endoskop aletiyle yapılan tedavi türüdür. Taş tek bir işlemle tespit edilebilir ve çıkarılabilir. URS yaygın kullanılır, başarı oranı yüksektir ve kompliksyon riski düşüktür.

URS operasyonu nasıl yapılır?

URS operasyonu için genel, spinal ve damardan anestezi alacaksınız. Siz anestezi altındayken doktorunuz endoskop ile vücudunuzda herhangi bir kesi yapmaksızın üretradan geçerek mesanenize ulaşır. Taşın yerine göre sert veya esnek üreteroskop kullanılır. Esnek üreteroskop doktorunuzun böbrekteki hemen hemen her noktaya ulaşabilmesine olanak sağlar 

Taş tespit edildiğinde özel bir “basket” kullanılarak dışarı çekilebilir . Eğer taş, bütün halde çıkarılamayacak kadar büyükse lazer, ultrason veya pnömatik (havalı çekiç gibi çalışır) taş kırma cihazları ile parçacıklara ayrılabilir. Bu noktada bütün taş parçacıkları çıkarılır.

Operasyonun gidişatına göre doktorunuz, idrarın boşaltım sisteminden akmasını sağlamak için üretere JJ stenti yerleştirebilir . İdrar akışı normale dönünce bu stent alınacaktır. Bu süreç birkaç günden birkaç haftaya kadar sürebilir.

 

Ne zaman URS’yi düşünmeliyim?

Eğer taşınız çok büyük değilse (genellikle 2 cm altı) URS, SWL’ninalternatifidir. Her ne kadar URS, SWL’ye göre daha invaziv olsa da ve anestezi gerektirse de böbrek ve üreter taşları için güvenli ve etkili bir tedavi seçeneğidir. İşlem sırasında taş parçacıkları çıkarıldığı için bunları daha sonra atmak zorunda kalmazsınız. Doktorunuz sizin durumunuza göre SWL ile URS arasındaki farkları size açıklayacaktır.

Ne zaman URS önerilmez?

URS’nin kontrendikasyon gösterdiği çok az durum vardır. Eğer durumunuz anestezi almaya uygunsa ve tedavi edilmemiş bir idrar yolu enfeksiyonunuz yoksa URS, neredeyse her hastaya uygulanabilir. URS, kan sulandırıcı ilaçların kullanımı kesilmeden de yapılabilir. Ancak kişisel durumunuzu doktorunuzla görüşmeniz her zaman önemlidir.

Ameliyata nasıl hazırlanabilirim?

Doktorunuz operasyon için nasıl hazırlanılacağını size ayrıntılı olarak anlatacaktır. Anesteziye hazırlık açısından operasyondan önceki 6-8 saat içinde yemek, içmek, sigara kullanmak yasaktır.

Günlük olağan faaliyetlerime dönmem ne kadar zaman alacaktır?

Genellikle ameliyattan 2 gün sonra taburcu olabilir ve olağan günlük faaliyetlerinize dönebilirsiniz. İdrarınız birkaç gün kanlı gelebilir. Eğer işlem sırasında JJstenti konulduysa, idrar akışınız tekrar normale döndüğünde doktorunuz bunu çıkaracaktır.

Aşağıdaki durumlarda derhal hastaneye geri dönmeniz gerekir:

• Ateşiniz çıkarsa
• Böbreğinizde veya böğrünüzde ağrı hissederseniz

 

URS’nin Avantajları

• Taşın hemen çıkarılması
• Düşük komplikasyon riski

URS’nin Dezavantajları

• Anestezi gerektirmesi
• Az da olsa üreteri yaralama riski

 

Perkütan nefrolitotomi (PNL)

PNL, büyük taşların doğrudan böbrekten çıkarıldığı bir ameliyattır. Çok büyük taşların dahi tek bir seansta böbrekten çıkarılması avantajıdır . Ancak SWL ve URS ile karşılaştırıldığında daha  ve komplikasyon riski daha yüksektir. PNL’nin en sık görülen komplikasyonu kanama ve yüksek ateştir.

PNL nasıl yapılır?

PNL, genel anestezi altında gerçekleştirilir. Siz genel anestezi altındayken, doktorunuz böbreğe ciltten bir iğne ile delik açar. Bu delik nefroskopun girebileceği kadar genişletilir. Taşın boyutuna göre ya tam parça halinde çıkarılır ya da önce küçük parçalara ayrılır. Taşların parçacıklara ayrılması işlemi lazer, ultrason veya pnömotik (havalı çekiç gibi çalışır) taş kırma makineleri ile yapılır.

 

PNL yaptırmayı ne zaman düşünmeliyim?

Taşınız çok büyük (2cm’den büyük) olduğunda ve henüz üretere geçmediğinde PNL düşünülmelidir. Doktorunuz PNL’yi aşağıdaki durumlarda da tedavi seçeneği olarak size sunabilir:

• Birden fazla taşınız varsa
• Taşınız çok sertse

PNL yapılması ne zaman önerilmez?

PNL güvenli ve etkili bir işlemdir ancak taşa doğrudan ciltten ulaşıldığı için bazı kontrendikasyonları vardır. Kan sulandırıcı ilaçlar kullanıyorsanız işlem öncesinde bunları kullanmayı bırakmanız gerekir. Ancak, özel durumuzu doktorunuzla konuşmanız çok önemlidir. Ayrıca, gebeyseniz veya böbreğe girişi engelleyen bir fiziksel durumunuz varsa PNL önerilmez.

PNL öncesi nasıl hazırlanmalıyım?

Ameliyata nasıl bir hazırlık yapacağınızı doktorunuz size anlatacaktır. Genel anesteziye hazırlık açısından operasyondan önceki 6-8 saat içinde yemek, içmek, sigara kullanmak yasaktır.

Günlük olağan faaliyetlerime dönmem ne kadar zaman alır?

PNL sonrasında birkaç gün hastanede kalırsınız. Perkütan nefrostomi tüpünüz varsa doktor veya hemşire tarafından tüpünüz çıkarıldıktan sonra taburcu edilirsiniz. İlk birkaç gün idrarınız biraz kanlı olabilir. Operasyondan sonraki ilk iki hafta fiziki egzersiz yapmayınız.

(Aşşağıdaki durumlarda derhal hastaneye geri dönmeniz gerekir;

Ateşiniz çıkarsa, böbreğinizde veya böğrünüzde ağrı hissederseniz, ameliyattan bir hafta sonra hala idrarınızda kan varsa. )